Οι μεταβλητές στην γλώσσα προγραμματισμού Java διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

• βασικοί τύποι (primitive data types): Ως βασικοί τύποι δεδομένων ορίζονται οι τύποι δεδομένων, οι οποίοι καταλαμβάνουν προκαθορισμένο αριθμό bytes στην μνήμη και είναι προκαθορισμένοι από τον compiler της γλώσσας. Κοινοί τύποι είναι byte, char, int(integer), long, float, double κλπ. Ανάλογοι τύποι δεδομένων απαντώνται και σε άλλες γλώσσες προγραμματισμού, όπως οι γλώσσες C/C++.
• αναφορικοί τύποι (reference types): Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν όλοι οι τύποι δεδομένων οι οποίοι ορίζονται μέσα από μία κλάση και υλοποιούνται με χρήση αντικειμένων. Ο λόγος που καλούνται αναφορικοί τύποι είναι ότι οι μεταβλητή κάθε αντικειμένου στην Java δεν περιέχει το αντικείμενο καθ' αυτό, αλλά ένα δείκτη (αναφορά-reference) στο αντικείμενο. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία διαφορετική περιοχή της μνήμης, όπου δεσμεύεται η απαραίτητη μνήμη από τον κατασκευαστή του αντικειμένου κατά την αρχικοποίηση του και αποδεσμεύεται η μνήμη από τον μηχανισμό Garbage Collection κατά την καταστροφή του.

Επιπλέον, η γλώσσα προγραμματισμού Java διαμορφώνει τις παρακάτω κατηγορίες μεταβλητών με βάση το σημείο στο οποίο ορίζονται. Οι παρακάτω διάκριση ισχύει τόσο για βασικές μεταβλητές, όσο και για αναφορικές μεταβλητές:

• Instance Variables (non-static class fields): Η συγκεκριμένη κατηγορία μεταβλητών είναι εκείνη που συναντούμε συνήθως στα πεδία των κλάσεων. Οι μεταβλητές αυτές έχουν διαφορετικές τιμές για κάθε αντικείμενο της κλάσης και αποθηκεύουν την κατάσταση του αντικειμένου σε κάθε χρονική στιγμή.
• Static Variables (static class fields): Οι στατικές μεταβλητές αποτελούν και αυτές πεδία της κλάσης. Η διαφορά από τις Instance Variables είναι ότι δεν ανήκουν σε επιμέρους αντικείμενα, αλλά στην κλάση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η τιμή των μεταβλητών αυτών είναι κοινή για όλα τα αντικείμενα της κλάσης.
• Τοπικές μεταβλητές (local-variables): τοπικές μεταβλητές σε μεθόδους (σε αναλογία με τις τοπικές μεταβλητές στην γλώσσα C).
• Παράμετροι (parameters): παράμετροι σε μεθόδους ή κατασκευαστές (σε αναλογία με τις παραμέτρους συναρτήσεων στην γλώσσα C)

Σχετικά με την ονοματολογία των πεδίων της κλάσης μπορείτε να ανατρέξετε εδώ .

Ως βασικοί τύποι δεδομένων (primitive data types) ορίζονται οι τύποι δεδομένων που είναι ορισμένοι σε κάθε γλώσσα προγραμματισμού και δεν χρειάζεται να τους ορίσουν οι προγραμματιστές. Εκτός των βασικών τύπων δεδομένων στην java μπορούμε να ορίσουμε δικούς μας τύπους μέσω κλάσεων, τους λεγόμενους reference types.

Οι βασικοί τύποι δεδομένων στην Java σε αναλογία με την γλώσσα προγραμματισμού C είναι οι εξής:

* Ο τύπος boolean λαμβάνει μόνο δύο τιμές. Ο αριθμός των bytes που καταλαμβάνονται δεν ορίζεται και πιθανόν διαφέρει από υλοποίηση σε υλοποίηση JVM.

Εκτός από τους παραπάνω βασικούς τύπους δεδομένων η Java παρέχει ειδική υποστήριξη για αλφαριθμητικά (strings) μέσω της κλάσης java.lang.String.

Εάν οι τιμές των παραπάνω βασικών τύπων δεδομένων δεν αρχικοποιηθούν, την αρχικοποίηση τους αναλαμβάνει ο compiler. Οι προεπιλεγμένες τιμές που θέτει ο compiler δίνονται παρακάτω:

Με τον όρο “κυριολεκτικά” (literals) εννοούμε την ανάθεση “σταθερών” τιμών σε μεταβλητές βασικών τύπων μέσα στον κώδικα. Παραδείγματα κυριολεκτικών είναι τα παρακάτω:

boolean result = true;
char capitalC = 'C';
byte b = 100;
short s = 10000;
int i = 100000;

Τα κυριολεκτικά αλφαριθμητικών ορίζονται με διπλά εισαγωγικά. Ένα παράδειγμα ορισμού String μπορείτε να δείτε παρακάτω:

String str = "this is a string";

Μπορείτε να παράγετε ένα νέο αλφαριθμητικό από την συνένωση δύο υφιστάμενων αλφαριθμητικών με χρήση του χαρακτήρα '+' ως εξής:

String greeting = "Hello "+"World!";

Μετά την εκτέλεση της παραπάνω εντολής η μεταβλητή greeting περιέχει το αλφαριθμητικό “Hello World!”.

Κυριολεκτικά χαρακτήρων ορίζονται με απλά εισαγωγικά ως εξής:

char c = 'a';

Οι χαρακτήρες στην Java καταλαμβάνουν 2 bytes και έχουν κωδικοποίηση UTF-16. Μπορείτε να αναθέσετε τιμές σε χαρακτήρες με χρήση της unicode escape μορφής τους, όπως παρακάτω:

char c = '1';
char d = '\u0031'; // equals char '1';
String str = "S\u00ED Se\u00F1or"; // equals "Sí Señor" in spanish

Επίσης ορίζονται οι ειδικοί χαρακτήρες

• \b (backspace)
• \t (tab)
• \n (line feed)
• \f (form feed)
• \r (carriage return)
• \“ (double quote)
• \' (single quote)
• \\ (backslash)

Τα κυριολεκτικά ακεραίων αριθμών είναι τύπου int εκτός εάν έχουν τον χαρακτήρα 'L' ή 'l' στο τέλος οπότε είναι τύπου long (θα εξηγήσουμε στη συνέχεια). Αν θέλετε να αναθέσετε μία ακέραια τιμή σε μία μεταβλητή τύπου byte, short, int τότε αρκεί να χρησιμοποιήσετε μία δήλωση της μορφής:

byte b = 100;
short s = 10000;
int i = 100000;

byte b = 1000;
 
error: incompatible types: possibly lossy conversion from integer to byte.
byte b = 1000;
          ^
Δεν μπορείτε να αναθέσετε σε μία μεταβλητή τύπου byte την τιμή 1000, καθώς 
το εύρος τιμών της είναι από -128 έως 127.

Εάν θέλετε να αναθέσετε σε μία μεταβλητή τύπου long μία τιμή που είναι μεγαλύτερη από την μέγιστη τιμή της μεταβλητή int ή μικρότερη της ελάχιστης τιμή της int, τότε θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένα κυριολεκτικό τύπου long, όπως δείχνουμε παρακάτω:

long a = 2147483648878787L;
ή
long a = 2147483648878787l;

Εάν παραλείψετε τον χαρακτήρα 'L' ή 'l', τότε ο compiler εμφανίζει το παρακάτω μήνυμα λάθους.

error: integer number too large: 2147483648878787
    long a = 2147483648878787;
             ^

Σε έναν ακέραιο αριθμό (byte, short, int, long) μπορείτε να αναθέσετε τιμές χρησιμοποιώντας κυριολεκτικά δεκαδικής, δεκαεξαδικής ή δυαδικής μορφής. Ενδεικτικά παραδείγματα δίνονται παρακάτω:

• Δεκαδικές τιμές: int decVal = 26;
• Δεκαεξαδικές τιμές: int hexVal = 0x1a;
• Δυαδικές τιμές: int binVal = 0b11010;

Τα κυριολεκτικά αριθμών κινητής υποδιαστολής είναι τύπου double και όχι float. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορείτε να αναθέσετε οποιαδήποτε τιμή σε μία μεταβλητή double χωρίς περιορισμούς.

double d = 0.14768; ή double d = 0.14768D;

float d= 1288789.99999999999999999999;
 
Λαμβάνετε το παρακάτω μήνυμα λάθους, καθώς πάτε να αντιστοιχίσετε σε μία μεταβλητή τύπου float ένα κυριολεκτικό double.
error: possible loss of precision
    float d= 1288789.99999999999999999999;
             ^
  required: float
  found:    double

float d= 1288787879999999999999999999999999999999999999999999999999.99999999999999999999F;
 
error: floating point number too large
    float d= 1288789999999999999999999999999999999999999999999999999999999.99999999999999999999F;
             ^

Εάν ένα κυριολεκτικό είναι τύπου float αντί για double, θα πρέπει να τελειώνει σε F ή f, δηλ.

float f = 0.14768f; ή float f = 0.14768F;

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χαρακτήρες underscore σε αριθμητικά κυριολεκτικά, όπως παρακάτω:

long creditCardNumber = 1234_5678_9012_3456L;
long socialSecurityNumber = 999_99_9999L;
float pi =  3.14_15F;
long hexBytes = 0xFF_EC_DE_5E;
long hexWords = 0xCAFE_BABE;
long maxLong = 0x7fff_ffff_ffff_ffffL;
byte nybbles = 0b0010_0101;
long bytes = 0b11010010_01101001_10010100_10010010;

Δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε underscores

• στην αρχή ενός αριθμού ή στο τέλος του.
• πριν ή μετά την υποδιαστολή.
• πριν τον χαρακτήρα 'F' ή 'L'.