Η Java διακρίνει τις παρακάτω τρεις διαφορετικές κατηγορίες εξαιρέσεων.

• Checked Exceptions: Σε αυτή την κατηγορίες ανήκουν όλες οι εξαιρέσεις για τις οποίες ένα πρόγραμμα θα περιμέναμε να συνεχίσει κανονικά την λειτουργία του, αφού αυτές συμβούν. Για παράδειγμα, εάν προσπαθήσουμε να ανοίξουμε ένα αρχείο που δεν υπάρχει στον δίσκο τότε μία εξαίρεση του τύπου FileNotFoundException θα πρέπει να παραχθεί. Η εξαίρεση αυτή δεν σηματοδοτεί και το τέλος του προγράμματος, αντιθέτως ένα καλά γραμμένο πρόγραμμα θα πρέπει να ειδοποιήσει τον χρήστη του ότι δεν βρέθηκε το αρχείο προκειμένου να επιλέξει ένα άλλο αρχείο. Για τις εξαιρέσεις αυτής της κατηγορίας είναι υποχρεωτική η διαχείριση τους από τον προγραμματιστή.
• Errors: Στην κατηγορία αυτή ανήκουν εξαιρέσεις που συμβαίνουν για λόγους που δεν εξαρτώνται από το πρόγραμμα. Για παράδειγμα αφού ανοίξετε ένα αρχείο για διάβασμα κάποιος τραβάει το flash drive από το οποίο διαβάζατε. Σε αυτή την περίπτωση παράγεται ένα IOError και το πρόγραμμα σας είναι αδύνατον να συνεχίσει την λειτουργία του. Η Java δεν απαιτεί την διαχείριση αυτού του τύπου των εξαιρέσεων.
• Runtime Exceptions: Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι εξαιρέσεις που είναι κατά κανόνα αποτέλεσμα φτωχών προγραμματιστικών πρακτικών. Για παράδειγμα, εάν προσπαθώντας να ανοίξετε ένα αρχείο δώσετε για διάβασμα περάσετε στον κατασκευαστή της κλάσης FileReader την τιμή null, τότε θα παραχθεί μία εξαίρεση του τύπου NullPointerException.